Sayın Neyzen,

Dear Neyzen (ney player)

Sahibi olduğunuz neyin kamışı, Türkiye’nin Antakya ilinin Samandağı ilçesindeki Âsi Nehri kıyılarından kesilmiştir. Tabiattaki kamışlar ney hâline getirilirken tabiî yapısı korunduğundan her neyin kendine has özellikleri vardır. Neyzen, ancak 3-6 ay düzenli bir şekilde bakımını yaparak üflediği neyin karakteristik özelliklerini tanıyıp, neyden en üst verimi alabilecektir. Bu süre sonunda eğer istenirse neyinizin perdeler arası dengesini bozmadan, boyunu kısaltmadan, yalnız iç açkılarına müdahale ederek, genel akordunu 50 cent kadar tizleştirebiliriz. Zaten neyiniz, neyzenlerin farklı baş ve dudak pozisyonlarında üfledikleri dikkate alınarak 440 tit /sn frekanslı Lâ sesine göre, benim normal kabûl ettiğim pozisyondan 40-50 cent (yaklaşık iki Pisagor koması) kadar pest açılmıştır.

The reed of the ney you have was cut from the coast of River Asi in Samandoğı ( Antakya-Turkiye). Since the natural forms of reeds are kept while they are being made ney, each one has its different characteristics. The ney player will only be able to know the characteristics of his ney by playing it regularly for 3-6 months and will get the highest output from it. After this while if you would like to; we are able to sharp the general tune of your ney 100 cents by only interfering in the inner surface without ruining the balance between pitches or shortening its length. By taking note of neyzens’ playing in different head and lip positions, your ney is already opened 40-50 cents lower than the position that I see as normal, according to 440 frequency/sec A note.

Neyinizin bana göre en önemli özelliği, genel akordunun ve perdeler arası dengesinin, çok hassas ayarlanmış olmasıdır. Ney yapılmadan önce kamışın her boğumunun hacmi ayrı ayrı titizlikle hesaplanarak, iç açkılarının hangi boğum için kaç mm. yapılacağı saptanmıştır. Perde açkıları, 26 birimli klâsik sisteme ilâveten, bazı perdelerde kaydırmaların yapıldığı özel bir sistemle yapılmıştır. Açkı esnâsında yapılan işlemlerin küçük bir bölümü, şifrelendirilerek neyinize kaydedilmiş olup, diğer tüm ayrıntılar daha sonra gerektiğinde kullanılmak üzere tarafımdan arşivlenmiştir.

I suppose that the most important feature of your ney is the sensitivity of the general tune and the balance between pitches. The sizes of inner openers for every node of a reed are determined by carefully calculating the volume of each node before it is made ney. Pitch openers, in addition to the 26 units classical system, are made with a special system that is done by sliding between pitches. A small part of the operations during the opening of the reed are encoded on your ney. All the other details are recorded in my archives to use when it is necessary.

Neyinizi üstün bir performansla ve yüksek verimlilikle uzun yıllar kullanmak istiyorsanız, lûtfen şu tavsiyelerime uyunuz.

If you would like to use your ney for many years with a high performance please take these advices:

1.) Her neyin başpâresi nikahlı eşi gibidir. Aynı başpâreyi değişik neylerde kullanmayınız. Başpâreyi sık sık çıkarıp takmayınız. Başpâreyi sadece yağlama esnasında çıkarınız.

1-) Every ney’s başpare (the first piece/mouth piece) is like its wedded partner so that you should not use it with other neys. Do not remove and attach the başpare very often; remove it only when you oil it.

2.) Neyinize kesinlikle, kamışa giren yerdeki konik açısı farklı olan bir başpâreyi takmaya çalışmayınız.

2-) Do not ever try to attach to your ney another başpare whose lower-rim has a different conical angle.

3.) Neyinizi aşırı sıcaklık değişimlerine mâruz bırakmayınız. Soba yakını, kalorifer üstü gibi yerlere koymayınız. Çok soğuk havalarda uzun süre dışarıda tutmayınız.

3-) Do not expose your ney to extreme temperature changes. Do not put it on a stove, furnace etc., and do not leave it in cold weather for a long time.

4.) Eğilmesini önlemek için, neyinizi uzun süre duvara dayalı olarak bırakmayınız. Eğer masa üstü gibi düz bir zemine koyacaksanız, başpâresi masadan taşacak şekilde (yani gövdenin tamamı zemine temas edecek şekilde ) koyunuz. Plastik proje kabı, PVC boru gibi hava geçirmeyen muhafaza kaplarını kullanmayınız. Bu konudaki tavsiyem; neyleriniz için özel olarak imal ettiğim çantasında muhafaza edilmesidir.

4-) In order to prevent bending do not lean it against a wall for a long time. If you want to put it on a flat ground like a table, put it by leaving its başpare off the edge thus its body must completely touch on the surface. Do not use airtight materials, such as plastic, as case. My suggestion is that you should keep them in cases that I specially made for neys.

Aşağıda örneklerini göreceğiniz ney kutularının

1 neylik (6.5cm. x 7.5cm. x 84cm.)

2 neylik (6.5cm. x 11cm. x 84cm.)

3 neylik (6.5cm. x 14.5cm. x 84cm.)

4 neylik (6.5cm. x 18cm. x 84cm.)

olmak üzere dört çeşidi mevcuttur. Ney kutularının kenar çerçeveleri 8 mm. kalınlığında ıhlamur, alt ve üst kapakları 3 mm preslenmiş kavak kontrplâktan, üzeri sunî deri kaplanarak îmâl edilmiştir. Enstrümanları darbelere karşı koruyan kutuların, iç yüzeyleri de neyinizi, hava şartlarına karşı korumak ve kutu içinde hareketi engellemek amacıyla neylere göre yuvalar yapılıp özel keçeyle kaplanmıştır. Şifreli kilitli olup sapa ilaveten askı ile de taşınabilmektedir.

The ney cases, some of which you see below, come in 4 sizes, as for

1 ney (6,5cm. x 7,5cm. x 84cm.)

2 neys (6,5cm. x 11cm. x 84cm.)

3 neys (6,5cm. x 14,5cm. x 84cm.)

4 neys (6,5cm. x 18cm. x 84cm.).

The cases are made using 8mm-thick linden for frames, 3mm-thick pressed poplar plywood for lids, and artificial leather for outer covering. They have combination locks. The cases, which protect neys against strikes/blows, are covered inside with a type of felt and has hollow channels right for the neys in order to protect them from bad weather conditions and prevent any movement inside. They can be carried with a shoulder strap in addition to a handle.

Not: Neyinizi çantasına, perdeleri (delikleri) yukarı bakacak şekilde koyunuz ve günde ne kadar süre üflediyseniz, en az o kadar süre çantanın kapağını açık tutarak, neyinizin içindeki rutubeti atmasına izin veriniz. Önemsiz gibi görünen bu işlem, neyinizin içindeki küflenmeyi önleyerek, nahoş kokuları asgariye indirip, ömrünü de 150- 200 yıla uzatacaktır.

Note: Put your ney in its case by turning its pitch holes upper, and leave the case’s lid open for as the period of time you played it to let its damp out. This, which seems to be unimportant, will minimize bad smells and extend its lifetime to about 150-200 years by preventing mildew inside.

5.) Farklı bir estetik sağlamak için parazvâneleri değiştirmek isterseniz, üst parazvâne için 0.30 mm. den daha kalın malzeme kullanmayınız. Neyin en üstteki başpâre takılan boğumu ses kutusu olduğundan, kalın malzeme sesin rezonansını olumsuz yönde etkileyecektir. Alt parazvâneyi istediğiniz kalınlıktaki malzemeden yaptırabilirsiniz. Zamanla olumsuz hava şartlarının etkisi ile parazvânelerde bollaşma meydana gelebilir, bu durumda bana ulaştırma imkanınız olursa aldığınız tarihe bakılmaksızın ücretsiz değiştirileceğini unutmayınız. Bana ulaştıramayacak durumda iseniz, parazvânelerin altına şeffaf bant sararak sıkışmasını sağlayabilirsiniz, aksi taktirde başpâre takarken ses kutusunun çatlamasına sebep olabilirsiniz.

5-) If you would like to change the above parazvane (metal rings around both ends of the reed) to provide a different appearance, do not use materials thicker than 0,3 mm, because the above parazvane affects the sound since it is on the sound box. If you wish you can change the below parazvane as you like. As time passes, your parazvane may loosen because of bad weather conditions. In that case, if it is possible for you to send it to me, remember that I will change it free of charge without considering the date you bought it. If you are not able to send, you can wrap under the parazvanes with a piece of tape to tighten. Otherwise you may cause a crack on the sound box while attaching the başpare.

6.) Neyin doğru zamanda, doğru bir yağ kullanılarak, doğru bir sistemle yağlanması verimliliği ve ömrü açısından çok önemlidir.

6-) It is so important to oil the ney in right time and system using suitable oil in order to increase its output and life-time.

YAĞLAMA SÜRELERİ

NEYİNİZİ YAĞLARKEN KULLANABİLECEĞİNİZ YAĞLAR

YAĞLAMA YÖNTEMLERİ

SÜZDÜRME İŞLEMİ

OILING PERIODS

OILS YOU CAN USE FOR YOUR NEY

OILING TECHNIQUES

DRIP-DRYING

YAĞLAMA SÜRELERİ:

OILING PERIODS:

İlk üç ay için, haftada bir kez.

İkinci üç ay için, iki haftada bir kez.

Altı aydan sonrası için, sürekli olarak ayda bir kez yağlanmalıdır.

Yağın içine az miktarda koyacağınız misk, gül yağı gibi doğal kokular neyinizin güzel kokmasını sağlar. Deodorant, parfüm gibi kimyevi maddeler kullanmayınız.

For the first 3 months, once a week

For the second 3 months, once in 2 weeks

For after 6 months always once a month

You can add your oil natural essences such as musk, or rose oil to get a nicer smell. Do not use chemical substances like deodorant or perfume.

NEYİNİZİ YAĞLARKEN KULLANABİLECEĞİNİZ YAĞLAR:

OILS YOU CAN USE FOR YOUR NEY:

1-) Öncelikle ve özellikle fındık yağı öneriyorum. Marketlerden, "Rafine yemeklik fındık yağı" adı altında rahatlıkla bulabilirsiniz.

2-) Asidi çok düşük zeytin yağı.

3-) Susam yağı, helva imalatçılarından veya baharatçılardan satın alabilirsiniz.

4-) 1.kalite sıvı parafin yağı, eczâne veya baharatçılardan temin edebilirsiniz.

5-) Eczanelerden satın alabileceğiniz sıvı tatlı badem yağı.

1-) Firstly and particularly I recommend hazelnut oil.

2-) Olive oil very low in acid.

3-) Sesame oil; available in halva makers or spice sellers.

4-) 1st quality liquid paraffin oil, available in drugstores or spice sellers.

5-) Liquid, sweet almond oil, available in drugstores.

DİKKAT: Neyzenler badem yağını yıllardır kullanmaktadırlar fakat ben tavsiye etmiyorum. Çünkü ağır bir yağ olduğu için neyinizin içini ve dışını yapış yapış ettiği gibi her türlü toz ve kiri üzerine çeker.

NOTE: Many neyzens have been using almond oil, but I do not recommend it. Since it is viscous, it not only makes the interior and exterior of the ney sticky but also draws dust and dirt.

Değişik yağlar da kullanabilirsiniz, kullanacağınız yağlarda arayacağınız özellikler:

1-) İnsan sağlığına zarar vermemeli.

2-) Kokusuz olmalı

3-) Sıvı halde ve çok ince olmalı

4-) Saf olmalı, örneğin; saf susam yağını kullanabilirsiniz fakat tahini beklettiğiniz zaman yağı üstüne çıkar, bunu susam yağı diyerek kullanmayınız. Çünkü içindeki sizin göremediğiniz tahin artıkları bakteri üreterek neyinizde nahoş kokuların oluşmasına sebep olur.

You can use different oils, as well. The features you should look for in oils you will use are:

1-) It must not damage your health.

2-) It should be odorless.

3-) It should be liquid and very thin.

4-) It should be pure; e.g. you can use pure sesame oil, but you should not use the oil floating on tahini that has been set aside, because the tahini particles that you cannot see cause the ney to smell bad by producing bacteria.

Yağlamada harbi kullanılmasını, kesinlikle tavsiye etmiyorum. Çünkü, uzun süre üflenen neylerin boğum içleri kurum tutarak nazikleşir ve harbi darbeleri ile kırılabilir. Bu kırılmalar iç çaplarda genişlemeye sebep olacağı için akort değişimlerine ve dem seslerin kaybolmasına yol açabilir.

I absolutely do not recommend using hard brushes to oil the inner surface, because inner nodes of the neys that have been played for a long time are very sensitive and they may crack during the brushing. Since these cracks cause the inner diameters to expand, it may result in tune changes and loss of bass sounds.

YAĞLAMA YÖNTEMLERİ:

OILING TECHNIQUES:

Yağlama esnasında başpâreyi çıkarınız ve mümkünse yağlayacağınız gün neyinizi üflemeyiniz. Çünkü kamışın gözelerine yağı çekebilmesi için nemsiz olması gerekir.

Remove the başpare during oiling and if possible do not play the ney on the day you will oil it, because it should be moisture-free in order for it to absorb the oil in its pores.

1-) Neyinizi yağla dolu bir tanka (Çok neyi olan profesyonel neyzenler içindir.) daldırıp 1-2 dakika beklettikten sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız.

2-) 4-5 cm. çapında, 80-90 cm. uzunluğunda (neyinizin boyundan 10 cm. uzun olabilir.) bir PVC borunun bir tarafını “kör tapa“ veya herhangi bir yuvarlak plastik malzeme ile kapatarak, kendinize ekonomik ve kullanışlı bir yağlama tankı yapabilirsiniz. Bu tankı yağla doldurup, dik olarak uygun bir yere sabitleyiniz. Neyi içine daldırıp 1-2 dakika beklettikten sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız.

3-) Neyinizin perdelerini (deliklerini) bant yapıştırarak kapatınız, alt ucunu parmağınızla kapatıp üst ucundan dolana kadar yağ dökünüz. Tabii ki bu işlemi yaparken etrafı batırmamak için altına bir tepsi koymayı unutmayınız. Dolduktan sonra alt ucundaki parmağınızı yavaş ve azıcık açarak boşalmasını bekleyiniz. Bir anda açarsanız yağ etrafa taşabilir. Daha sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız.

4-) Neyinizin başpâresini çıkarıp, üfleyecekmiş gibi tüm perdelerini (deliklerini) parmaklarınızla kapatarak ucunu içi yağ dolu bir kaba daldırıp, pipetle ayran içer gibi yavaş yavaş içinize çekiniz. Yağ dilinize kadar gelince yavaş yavaş geri bırakınız. Daha sonra süzdürerek, sadece dışını kurulayınız.

1-) Dip your ney into a tank (for professional neyzens with many neys) full of oil for 1-2 minutes. Then let the excess oil drip and wipe only the exterior dry.

2-)You can make an economical and practical oil tank by getting a plastic tube (4-5 cm in diameter, 90 cm in length) and clogging one of the holes with any material. Fill this tank with oil and fix it upright on a suitable place. Dip your ney into the oil for 1-2 minutes. Then let the excess oil drip and wipe only the exterior dry.

3-) Cover the pitch holes by taping them up, and close the lower hole of the ney with your hand, then pour oil through the top hole until it is full. While doing this, make sure you put a tray under the ney to avoid messing around. After it is full slowly open the lower hole a little and wait for the oil to flow. If you open suddenly the oil may overflow around. Then let the excess oil drip and wipe only the exterior dry.

4-) Remove your ney’s paşpare and close all the pitch holes with your fingers as if you will play it. Then put the lower hole in a bowl full of oil and pull in as if you are drinking something with a pipette. When you feel the oil touch your tongue, let it down back slowly. Then let the excess oil drip and wipe only the exterior dry.

SÜZDÜRME İŞLEMİ:

DRIP-DRYING:

Neyinizi yağdan çıkardıktan sonra, uygun bir yere çaktığınız ince bir çiviye, Dügâh perdesinden (deliğinden), baş aşağı asıp mutlaka en az 4-5 saat süzdürerek, (en iyisi akşam asın sabaha kadar süzülsün) sadece dışını kurulayınız. Altına koyacağınız kapta birikecek olan yağı tekrar tanka boşaltarak yeniden kullanabilirsiniz.

After you take your ney out of oil, hang it upside down on a small nail through the Dügâh hole, and do let the excess oil drip down for at least 4-5 hours (hanging in the evening and letting it dry through the night is better). Then wipe only the exterior dry. You can add the oil that will accumulate in that bowl to the tank and use it again.

Unutulmamalıdır ki neyin en büyük ihtiyacı sigara kokmayan bol nefestir. Seçkin neyzenlerimizden, merhum Neyzen Aka Gündüz KUTBAY’ın ve Neyzen Niyâzî SAYIN hocamızın öğrencisi Neyzen Yavuz AKALIN, bir gün atölyede yeni açtığım bir neyin akort kontrolünü yaparken bir ara yanmakta olan sigarasından derin bir nefes çekip tekrar üflemeye başlayınca istediği dem sesi çıkaramadı. Ciğerlerini temiz hava ile doldurup üflediğinde ise mükemmel sonuca ulaştı. Olayın gerçekliğinden emin olabilmek için aynı işlemi birkaç kez tekrarlayıp neticenin değişmediğini görünce on beş yıllık sigara tiryâkiliğine o anda son verdi. Bu olayın etkisinden uzun zaman kurtulamayarak, ben de otuz iki yıllık tiryakiliğimi noktaladım.

Remember that the most important necessity of a ney is sufficient breath that does not smell cigarette. One day one of our outstanding neyzens, the deceased Aka Gündüz Kutbay’s and Niyazi Sayın’s student Yavuz Akalın, was checking the tune of a new-opened ney. He took a drag of his cigarette and started to play the ney, but he could not get the sound he wanted. However, after filling his lungs with fresh air he tried again and got the perfect result. When he repeated this for a few times to make sure, he saw that the result did not change. Then he ended his 15-year addiction at that moment. Then I gave up smoking, too after a 32-year addiction.

NEY, sıradan bir çalgı değil, ilâhî güçle irtibât sağlayan bir katalizördür.

Bu yüzden îtinâ ve hürmet ister.

Nefesiniz kuvvetli olsun.

Ney is not an ordinary instrument; it is a mediator that contacts you with divinity, so it needs attention and respect.

Wish you strong breath.

Mehmet YÜCEL

Mehmet YÜCEL